Εφηβεία. Μια εποχή αναταραχής και μεταμόρφωσης.
Κάθε ενήλικας έχει περάσει την περίοδο της εφηβείας και όμως οι μελέτες έχουν δείξει ότι αν τους ζητήσετε να ανατρέξουν στη ζωή τους, θα δυσκολευτούν να ανακαλέσουν εμπειρίες που είχαν μεταξύ έντεκα και είκοσι ετών. Για τους ενήλικες, το μυαλό των εφήβων είναι ένα μυστήριο σαν να μην πέρασαν ποτέ από εκεί.
Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, ο επικλινής πυρήνας, ο οποίος μερικές φορές ονομάζεται «κέντρο ευχαρίστησης», μεγαλώνει. Φτάνει στο μέγιστο βαθμό στον εγκέφαλο της εφηβικής ηλικίας και μετά αρχίζει να συρρικνώνεται. Αυτή η διεύρυνση του κέντρου ευχαρίστησης συμβαίνει σε συνδυασμό με άλλες αλλαγές που ενισχύουν τις αισθήσεις. Καθώς τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία, ο εγκέφαλός τους αποκτά περισσότερους υποδοχείς ντοπαμίνης. Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που παίζει πολλούς ρόλους στο ανθρώπινο νευρικό σύστημα με πιο σημαντική την απόλαυση.
Είτε είσαι με τους φίλους σου, κάνεις σεξ, γλύφεις ένα χωνάκι παγωτού, ακούς την αγαπημένη σου μουσική δεν θα νιώσεις ποτέ τόσο καλά όσο όταν ήσουν έφηβος. Και αυτό, με τη σειρά του, εξηγεί γιατί οι έφηβοι κάνουν τόσες επιπολαιότητες. Δεν είναι ότι είναι χειρότεροι από τους μεγαλύτερους στην εκτίμηση του κινδύνου. Απλώς οι πιθανές ανταμοιβές φαίνονται και, από νευρολογικής άποψης, είναι πραγματικά πολύ μεγαλύτερες. «Η ιδέα ότι οι έφηβοι παίρνουν ρίσκα επειδή δεν ξέρουν κάτι καλύτερο είναι γελοία», γράφει ο Steinberg.
Η πραγματικότητα, φυσικά, περιλαμβάνει και τα δύο άκρα. Η εφηβεία, εξ ορισμού, είναι μια εποχή αναταραχής και μεταμόρφωσης. Είναι μια ιεροτελεστία μύησης, και ελάχιστοι βγαίνουν αλώβητοι. Με τις ορμόνες τους σε αναταραχή και την αγαπημένη αγνότητα της παιδικής ηλικίας να υποχωρεί σαν όνειρο, οι έφηβοι καλούνται να δημιουργήσουν ένα επισφαλές περιβάλλον μεταξύ αθωότητας και εμπειρίας. Για μια περίοδο ετών, οι ζωές τους ορίζονται και κυριαρχούνται από έντονες πολικότητες: εξέγερση και υπακοή. θυμός και ηρεμία, ατομικότητα και ομαδικότητα, την επιθυμία για πειραματισμό και την ανάγκη για ασφάλεια.
Η ανατολή της ενηλικίωσης είναι μια διαδικασία τόσο τραυματική όσο ο τοκετός. Ωστόσο, δεν υπάρχουν μαθήματα Lamaze για τους γονείς των εφήβων, και ενώ τα νήπια έρχονται στον κόσμο φωνάζοντας και απελπισμένα από την ανάγκη, οι έφηβοι περνούν από την εφηβεία σιωπηλοί, επιφυλακτικοί και μυστικοπαθείς. Έχουν τα δικά τους ρούχα, έθιμα, γλώσσα, φαγητό, μουσική, χειραψίες και κλείνουν την πόρτα του υπνοδωματίου τους.
Δυστυχώς, πολλοί γονείς απαντούν στη μυστικότητα με απόσυρση και στην απόρριψη με υποχώρηση. Εμπιστεύονται ελάχιστα τον εαυτό τους και τη βιολογία.
Πρέπει η εξέγερση να συντριβεί ή να ενθαρυνθεί; Πρέπει ο πειραματισμός να αντιμετωπίζεται ή να γίνεται ανεκτός; Αυτό το έξαλλο ντύσιμο, αυτός ο χαμηλός βαθμός είναι κατάθλιψη ή αυτολύπηση ή απλή απροθυμία; Ελλείψει έτοιμων απαντήσεων, οι γονείς πρέπει να βασίζονται στο ένστικτο και ελλείψει αλάνθαστου ενστίκτου, πρέπει να αναζητήσουν εκπαίδευση.
Για τους περισσότερους γονείς, ο όρος πίεση από συνομηλίκους προκαλεί εικόνες άλλων παιδιών που ωθούν τα παιδιά τους σε κακή συμπεριφορά. Για τους εφήβους η πίεση των συνομηλίκων είναι κάτι διαφορετικό, είναι η πίεση να γίνεις αποδεκτός από τους συνομηλίκους,
Τι πρέπει λοιπόν να κάνει ένας γονιός όταν ένα παιδί αρχίζει να ντύνεται με εκκεντρικά ρούχα και να κάνει παρέα με αυτοαποκαλούμενους απόκληρους και αταίριαστους; Λέει ο Δρ Blusiewicz: «Μάθετε γιατί. Όταν κοιτάζετε τους φίλους του παιδιού σας, μάθετε γιατί ελκύεται από αυτούς. Μερικά παιδιά, ειδικά τα νέα παιδιά, πηγαίνουν σε περιθωριακές παρέες γιατί είναι πιο εύκολο να ταιριάξουν μαζί τους. Δεν υπάρχουν πρότυπα και δεν χρειάζεται να ανταγωνιστούν.
Οι οικογένειες γίνονται δυσλειτουργικές όταν οι κανόνες αλλάζουν πολύ», λέει ο Scott Andersen, διευθυντής προγράμματος των μονάδων εφήβων του Brawner Psychiatric Institute. «Όταν τα παιδιά μπαίνουν σε μπελάδες, εκλιπαρούν κάποιον να πει όχι, εκλιπαρούν για όρια. Οι γονείς πρέπει να καταλάβουν ότι η δουλειά τους είναι να πουν όχι. Τα παιδιά δεν θέλουν οι γονείς τους να είναι φίλοι. Θέλουν να είναι μαμά και μπαμπάς».
Πολλοί θεραπευτές καλούν τους γονείς να σταματήσουν να σώζουν τα παιδιά τους από τις συνέπειες των πράξεών τους. Οι συνέπειες εξακολουθούν να είναι ο καλύτερος δάσκαλος. Μερικές φορές πρέπει απλώς να πεις, «Εντάξει, λοιπόν, ορίστε: Αυτή είναι η ζωή σου».
Υπάρχουν ωστόσο κάποια προειδοποιητικά σημάδια σχετικά με πιθανά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι και που μοιάζουν με κραυγή βοήθειας. Ζητήστε λοιπόν υποστήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας αν εντοπίσετε κάτι από τα παρακάτω το οποίο συμβαίνει για διάστημα, μεγαλύτερο των δύο εβδομάδων.
- Μια συντριπτική επιθυμία για απομόνωση. Οι προβληματικοί έφηβοι απομονώνονται από την οικογένεια και δεν συμμετέχουν στη συναισθηματική ζωή της οικογένειας. Το κινητό και ο υπολογιστης είναι σε συνεχή χρήση.
- Εγκατάλειψη παλιών φίλων. Συχνά, οι προβληματικοί έφηβοι δεν θέλουν να συστήσουν τους νέους τους φίλους στους γονείς τους.
- Αλλαγή νοοτροπιών. Πολλές φορές, η σκέψη αλλάζει πριν από τη συμπεριφορά. Υπάρχει μια ξαφνική και περίεργη αλλαγή στα ρούχα που φοράνε και μια αλλαγή στην υγιεινή τους. Χρησιμοποιούν περισσότερη αργκό και βωμολοχίες και δείχνουν λιγότερο σεβασμό για την οικογένεια και το σχολείο.
- Φευγουν κρυφά από το σπίτι.
- Έχουν συχνά ατυχήματα.
- Πτώση βαθμών, μείωση του ενδιαφέροντος για αθλήματα και εξωσχολικές δραστηριότητες.
- Δυσκολία στην συγκέντρωση και στην ολοκλήρωση μιας δουλειάς.
- Κλοπή χρημάτων από τους γονείς.
- Αδυναμία τήρησης κανόνων του σπιτιού.
- «Τα παιδιά που πρέπει να προσέχετε», λέει η Δρ Catherine Blusiewicz, «είναι εκείνα που δεν έχουν χαρά ή ενδιαφέροντα, αυτά που βαριούνται πάντα, δείχνουν έλλειψη ενθουσιασμού και δεν συμμετέχουν σε καμία δραστηριότητα».
Μπραζιώτη Χριστίνα
Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Θεραπεύτρια
